روش صحیح در شناخت معارف توحیدی، تعقل در وحی است، با همین تعقل به وحی و مبعوث شدن پیامبر میرسیم، وقتی به وحی رسیدیم یعنی به یک منبع بی خطای وسیع رسیدهایم و به حکم عقل شایسته است که مطالب را از این منبع بگیریم.
فردی از حضرت رضا(علیه السلام) پرسید: آیا خدا جسم است یا نه؟ حضرت فرمودند: خلق در رابطه با بحث توحید سه گروه هستند، دسته ای خدا را به چیزی تشبیه میکنند، گروهی خدا را نفی میکنند و دسته سوم خدا را بدون تشبیه به چیزی اثبات میکنند؛ آن چه درست است اثبات خدا بدون تشبیه است.
اگر موجودی مرکب از اجزایی باشد و این اجزا حسابشده، هدف دار و معنادار کنار هم قرار گرفته باشند؛ دلیل بر آن است که دست یک ناظم دانا و توانا در کار بوده است، این نظم و نظام حساب شده در عالم گواه است که آفریدگاری برای آن وجود دارد.
کسانی که عقل دارند تا نگاهی به آسمان و زمین میکنند نشان خدا را میبینند و بسیار روشن است که قدرت آگاهی در رابطه با خلقت وجود دارد و هر زمینه شکی در آن نادرست است.
تشبیه خداوند به هر چیزی غلط است چرا که اگر خداوند به چیزی تشبیه شد پس صفات مخلوق را پیدا کرده و کسی که صفات مخلوق را داشته باشد نمیتواند خالق باشد، خدا حقیقتی است که همه چیز به او وابسته است و او به چیزی وابسته نیست؛ مخلوق وابسته و نیازمند است.
مَثَل به معنای بیانگر است و اینکه خداوند مَثَل اعلی است یعنی توضیح دهنده و روشن کننده است و این تفاوت مِثل و مثل است؛ روایات موجود در این زمینه فراوان است از جمله این که خدا و خلق در یکدیگر نیستند، خداوند را نباید انکار کرد و نه باید به چیزی تشبیه کرد.
منبع: سخنرانی حضرت آیت الله سیدان - درس شناخت معارف - آبان نود و پنج