از مسائلی که برای هر انسان دارای عقل روشن است این که در دوران زندگی راه و روشی را در نظر داشته باشد و در ارتباط با مسائل فکری و عملی روشی را انتخاب کند و مرام و مکتبی داشته باشد، گرچه انتخاب و لزوم توجه او به این انتخاب به هر نوع روش منتهی شود، اما داشتن انتخاب و روش اصلی روشن است.

سوال این است راه شناخت روشی که بخواهد انسان انتخاب کند چیست و از چه طریقی می‌تواند معرفت به آن روش متناسب پیدا کند؟ با توجه به این تشخیص آن گاه می‌توان در رابطه با مسائل مختلف تلاش کردن آن چه می‌بایست به آن رسیدن را انتظار داشت.

فرض این است که ما به این حقیقت رسیدیم که راه شناخت، عقل ماست و با عقل به این رسیدیم که خدا هست و ما وحی را پذیرفتیم، با توجه به این پذیرش می‌توان در رابطه با سخن پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام و متنی مثل نهج البلاغه سخن گفت.
 
بسیار مناسب است که پیش از موضوع الهیات در نهج البلاغه به بحث طرق معرفت و معرفت شناسی در نهج البلاغه بپردازیم؛ ترتیب مباحث مربوط به الهیات در نهج البلاغه از طرق اثبات خداوند شروع می‌شود.

دلائل یکتایی حضرت حق مبحث پس از اثبات است، یک نوع استدلال در رابطه با یکتایی پروردگار در کلمات حضرت علی علیه السلام منحصر به فرد بوده و در کلام سایر معصوین دیده نمی‌شود؛ بحث پس از یکتایی، معنای یکتایی خداوند است و صفات خداوند متعال مطالب پس از آن است.

نفی صفاتی از حضرت حق و عدم سنخیت با  خلق و نیز احاطه علمی و قیومی حضرت حق و مشیت الهی از دیگر مباحث توحیدی در نهج البلاغه است که مناسب است مورد توجه باشد و بلکه لازم است توجه داشته باشیم که در رابطه با هر یک از این عناوین موضع گیری حضرت علی علیه السلام در رابطه با دیگر مکاتب بررسی شود.

بسیار شایسته است از آن چه مورد قبول همه هست یعنی قرآن و حدیث که هر شیعه ملتزم به آن است استفاده کنیم؛ متاسفانه اهتمام به مراجعه جدی به قرآن و حدیث ضعیف است، این مسئله است که وجود دارد، ممکن است برداشت‌ها متفاوت باشد البته این برداشت‌ها باید بر اساس اصول باشد.

یکی از فوائد ارسال رسل، اتمام حجت است و یکی دیگر از این دلائل این است که مردم راه خدا را از انبیا بگیرند، اگر مردم از غیر انبیاء راهی بگیرند حق و باطل آن مشخص نیست.

انسان وقتی وارد بیانات معصومین علیه السلام می شود به صورت شگفت انگیز کاملاً مشخص است که این سخنان بدیل ندارد و این که اگر انسان بخواهد مثل آنها بگوید در حقیقت چنین است که نمی‌تواند.

منبع: سخنرانی حضرت آیت الله سیدان - درس الهیات در نهج البلاغه - سی ام مهرماه هشتاد و شش