در ارتباط با اخلاق توضیحاتی برخی بزرگان گفته اند، توجه به مسائل اخلاقی و تحصیل اخلاق حسنه از موارد مهم در مباحث اخلاقی است؛ مرحوم علامه مجلسی در تعریف اخلاق بیاناتی دارند و فرمودند که مقصود از اخلاق حالت مقابله با غضب بوده و حالتی که شایسته است انسان در مقابل خلق رعایت کند و به مطلق خصال حمیده اخلاق گفته می‌شود.

چه خصلت های خوب و چه بد که در انسان رسوخ می‌کند خُلق نامیده می‌شود اما وقتی گفته می شود اما حسن خلق منظور معاشرت به نیکی در برخورد با دیگران است، در روایات هم می‌بینیم که حسن خلق، مقابل بد برخورد کردن است.

در بحارالانور عبارتی است که می‌فرماید خلق حَسن، اعتدال بین افراط و تفریط در قوای نفسانی است، مثل این که حُسن خَلق، حسن صورت ظاهری است.

اهمیت حسن خلق در روایات بسیار است از همه ائمه معصومین روایاتی در توجه به این مسئله مهم و تحصیل اخلاق حسنه رسیده است و اهمیت بسیاری دارد سنگین ترین چیزی که در میزان اعمال انسان گذاشته می‌شود همین اخلاق حسنه است و در روایات تأکید شده که با خصال حمیده نفسانی به جذب انفس بپردازید، ارزش داشتن خصال حمیده بدیهی است.

همه اعمال انسان نشات گرفته از درون انسان است، اگر خصال حمیده در درون انسان وارد شود آثار بسیار خوبی خواهد داشت؛ انسان باید هر چه بیشتر به خودش برسد و رذائل اخلاقی را از خود دور کند وگرنه همه کمالات دیگری هم که تحصیل کند زیان آور خواهد شد.

اگر ظرفی آلوده به زهر شد و بهترین غذا در آن ریخته شود، این غذای لذیذ مهلک خواهد بود، اگر انسان از نظر اخلاقی پاکیزه نشده باشد همه دانش های مفید در او عامل بدی و بدبختی برای خودش و جامعه خواهد شد.

قرآن کریم هم تاکیداتش در این جهت بسیار عجیب است؛ در خطبه متقین نهج البلاغه نیز آمده است که امیرالمومنین علیه السلام در جمع اصحاب فرمودند «متقین فضائلی دارند، گفتار آنان حق است و قناعت پیشه می‌کنند»

یکی از مهمترین خصلت هایی که می‌تواند در ترفیع مقامات انسانی تاثیرگذار باشد و انسان را در جهت کمالات سوق بدهد رعایت گفتار و دقت در سخن است که انسان حق بگوید، پیامبر گرامی فرمودند که هیچ چیز از عضلات انسان بیش از زبان نیاز به حفظ و مراقبت ندارد؛ زبان کلیدی برای بسیاری از ناپسندی هاست، زبان وسیله ابراز رذائل درونی است.

توجه به این که هرچه انسان می‌گوید ثبت و ضبط می‌شود موجب تسلط بر زبان است.

منبع: سخنرانی حضرت آیت الله سیدان، درس اخلاق، دی ماه 94